AI herschrijft geschiedenis: Dode Zeerollen zijn eeuwen ouder dan gedacht

Een baanbrekende analyse met artificiële intelligentie onthult dat delen van de Dode Zeerollen honderden jaren eerder geschreven zijn dan tot nu toe werd aangenomen – met ingrijpende gevolgen voor de studie van het vroege jodendom en de oorsprong van de Bijbel.

Oudste fragmenten dateren mogelijk uit 3e eeuw v.Chr.

Een internationaal team van onderzoekers heeft met behulp van AI vastgesteld dat sommige teksten van de Dode Zeerollen veel ouder zijn dan historici dachten. Volgens de nieuwe analyse zouden bepaalde fragmenten uit de beroemde verzameling al in de 3e eeuw voor Christus zijn geschreven – wat meer dan honderd jaar vóór de traditionele datering is.

De Dode Zeerollen, die tussen 1947 en 1956 werden ontdekt in grotten bij Qumran in de Judese woestijn, gelden als een van de belangrijkste archeologische vondsten van de 20e eeuw. Ze bevatten Bijbelse en niet-Bijbelse teksten, geschreven door een joodse gemeenschap die vermoedelijk tot de Essenen behoorde.

Tot nu toe gingen wetenschappers ervan uit dat de meeste rollen tussen 150 v.Chr. en 70 n.Chr. tot stand kwamen. Maar geavanceerde AI-technieken vertellen nu een ander verhaal.

AI als digitale tijdreiziger

Het geheim van de nieuwe datering zit in de "timecode" – een soort digitale vingerafdruk van ouderdom die verborgen zit in de chemische en fysieke kenmerken van het perkament en het schrift. Onderzoekers van onder andere het Israëlische Ministerie van Erfgoed, de Universiteit van Tel Aviv en het Amerikaanse Scripta Institute trainden een AI-model op duizenden microgegevens zoals inktverloop, lettervorm, vezelstructuur en oxidatiepatronen.

Door deze data te analyseren met deep learning-technieken, slaagde de AI erin om ouderdomspatronen te detecteren die het menselijk oog niet kan waarnemen. Zo konden de onderzoekers met grote precisie vaststellen dat sommige stukken – waaronder fragmenten van het Bijbelboek Leviticus – wel 250 tot 300 jaar ouder zijn dan gedacht.

Een nieuw licht op het ontstaan van de Bijbel

De implicaties van deze ontdekking zijn diepgaand. Als sommige rollen daadwerkelijk uit de 3e eeuw v.Chr. stammen, wijst dat erop dat de tekstuele traditie van de Hebreeuwse Bijbel al veel eerder gestandaardiseerd was. Dit versterkt de hypothese dat het ontstaan van het jodendom als religie en schriftcultuur zich veel vroeger heeft voltrokken dan de meeste geleerden tot nu toe aannamen.

Van archeologie naar algoritmes

De studie markeert ook een belangrijke doorbraak in de samenwerking tussen geesteswetenschappen en artificiële intelligentie. Waar traditionele archeologie afhankelijk is van handschriftvergelijking en koolstofdatering, biedt AI een nieuwe dimensie van precisie en schaalbaarheid.

AI is geen vervanging voor menselijke interpretatie, maar een krachtig hulpmiddel dat verborgen patronen zichtbaar maakt. Het opent deuren naar een diepere, data-gedreven benadering van onze geschiedenis.

Een mysterie dat alleen maar groter wordt

Hoewel deze ontdekking veel opheldert, roept ze minstens evenveel nieuwe vragen op. Wie schreef deze vroege teksten? Welke gemeenschappen bewaakten deze tradities? En waarom werden ze op deze specifieke plek in de woestijn verborgen?

Wat vaststaat: dankzij kunstmatige intelligentie is het mysterie van de Dode Zeerollen weer springlevend – en ouder dan ooit gedacht.