Historici en archeologen krijgen er een slimme assistent bij: ‘Aeneas’, een AI-model van Google DeepMind dat antieke Romeinse inscripties leest, reconstrueert en vertaalt met ongekende precisie. Met behulp van kunstmatige intelligentie blaast Aeneas nieuw leven in eeuwenoude teksten, zelfs als die beschadigd of onvolledig zijn. Het project is vernoemd naar de legendarische Trojaanse held Aeneas uit Vergilius’ epos en belooft een revolutie in de bestudering van de klassieke oudheid.
Oude stenen, nieuwe inzichten
Romeinse inscripties zijn overal te vinden: op grafstenen, zuilen, tempels en altaren. Ze bevatten namen, functies, wetten en persoonlijke boodschappen die samen een levendig beeld geven van het leven in het Romeinse rijk. Maar door beschadiging en slijtage zijn veel van die teksten slechts fragmenten, vaak lastig te ontcijferen. Daar komt Aeneas in beeld.
Het AI-model is getraind op bijna 200.000 inscripties uit het EDCS-archief (Epigraphik-Datenbank Clauss-Slaby). Daardoor kan het niet alleen ontbrekende stukken tekst reconstrueren, maar ook het waarschijnlijke jaartal, de herkomst en de structuur van de inscriptie inschatten. Het resultaat is een digitale archeoloog die in luttele seconden werk kan verrichten waar een expert normaal maanden voor nodig heeft.
AI die Latijn begrijpt én aanvoelt
Wat Aeneas onderscheidt van andere taalmodellen is zijn diepgaande begrip van context. Het systeem gebruikt naast taaldata ook kennis van Romeinse conventies, literaire stijl en inscriptieformats om reconstructies te maken die historisch verantwoord zijn. Het model kan zelfs voorspellen hoe een inscriptie klonk, en in welk dialect of register die was opgesteld — van formele keizerlijke decreten tot volkse grafteksten.
In tests overtrof Aeneas menselijke experts bij het reconstrueren van fragmenten en het bepalen van de juiste chronologie. Volgens onderzoekers betekent dit een belangrijke versnelling én verfijning van epigrafisch onderzoek.
Toegankelijkheid voor een breder publiek
De bedoeling is dat Aeneas niet alleen professionele historici dient. DeepMind ontwikkelde ook een open source-tool waarmee studenten, amateurhistorici en musea interactief inscripties kunnen ontleden. Daarmee wordt een schat aan klassieke kennis voor een groter publiek toegankelijk gemaakt.
Volgens historicus Daniele Panozzo van de NYU, die bij het project betrokken was, opent deze technologie “de deuren tot duizenden vergeten stemmen uit de oudheid — van Romeinse soldaten tot lokale handelaars en zelfs voormalige slaven.”
Een brug tussen verleden en toekomst
Met Aeneas zet Google DeepMind een nieuwe standaard in hoe AI kan bijdragen aan het behoud en de interpretatie van cultureel erfgoed. Het project toont hoe technologie niet alleen toekomstgericht is, maar ook een krachtig middel kan zijn om het verleden opnieuw te leren begrijpen.
Zoals Vergilius schreef: “Meminisse iuvat” — het is goed om te herinneren. Dankzij Aeneas hoeven we dat niet langer alleen te doen.
|
Aeneas transforms how historians connect the pastIntroducing the first model for contextualizing ancient inscriptions, designed to help historians better interpret, attribute and restore fragmentary texts. |
