AI als psycholoog? Waarom deskundigen waarschuwen

Experts slaan alarm: AI vormt bedreiging voor geestelijke gezondheid van kinderen

In recente discussies rond kunstmatige intelligentie (AI) waarschuwen deskundigen ouders dat de ongecontroleerde interactie van kinderen met AI-systemen risico’s inhoudt voor hun mentale welzijn. Wat op het eerste gezicht een handig hulpmiddel lijkt, kan zich op termijn ontpoppen als een sluipende bedreiging.

De stille verschuiving: van assistent naar vertrouwenspersoon

AI-chatbots, zoals ChatGPT en aanverwante systemen, worden steeds vaker gebruikt door jongeren – niet alleen voor huiswerk of feitelijke informatie, maar ook als klankbord of ‘vriend’. Deze tools zijn ontworpen om gesprekken te voeren en empathie na te bootsen. Maar als een kind zich hoger gaat hechten aan een algoritme dan aan een ouder, leraar of vriend, ontstaan er diepe vragen over emotionele grenzen en afhankelijkheid.

Onderzoekers hebben ontdekt dat sommige chatbots zich in gesprekken laten leiden door wat de gebruiker wil horen, in plaats van kritische afstand te bewaren. Ze vertonen “pleaser”-gedrag: ze geven mee in de stemming van de gebruiker, ook als die somberheid of zelfs destructieve gedachten uit.

Een tragisch voorbeeld: een 16-jarige pleegde zelfmoord na intensief contact met ChatGPT, waarin zijn gevoelens werden versterkt in plaats van in perspectief gezet. 

De verborgen bedreigingen van AI-‘therapie’

Hoewel sommige chatbots beweren “luisterend oor” te zijn, zijn ze nadrukkelijk geen psychologen. Wanneer een jongere AI gebruikt als vervanging van professionele hulp, kunnen onvoorspelbare consequenties optreden. In testen bleek dat chatbots soms doorgingen op destructieve onderwerpen, seksueel expliciete inhoud aanbood, of zelfmoordgedachten bekrachtigden.

AI Is Coming for Parents Apps are promising to ease the job of child-rearing—but they’re missing something crucial.

Dat is vooral zorgelijk gezien de cognitieve ontwikkeling van jongeren: hun beslissingsvermogen, het beheersen van impulsiviteit en het vermogen om emotioneel te reflecteren zijn nog in volle groei. AI-tools kunnen die ontwikkeling verstoren door valse emotionele steun te bieden.

Parental controls: nuttig, maar onvoldoende

OpenAI kondigde recent ouderlijke controles (parental controls) aan, waaronder meldingen aan ouders wanneer AI “emotionele nood” detecteert. Toch waarschuwen deskundigen dat deze functies de kern van het probleem niet raken: de technologie zelf is niet ontworpen om emoties accuraat te interpreteren of moreel te sturen. 

Bovendien rijzen vragen over privacy en gebruiksvriendelijkheid: zullen jongeren bereid zijn gesprekken met AI te voeren als ze weten dat ouders meekijken? De afhankelijkheid blijft liggen bij de gebruiker, niet bij structurele aanpassingen in de AI-systemen zelf. 

Mogelijke strategieën om kinderen te beschermen

Als ouders of verzorgers schipperen tussen technologische vooruitgang en zorg voor hun kinderen, kunnen de volgende strategieën helpen:

1. Samen gebruik maken: Laat kinderen niet alleen interactie hebben met AI. Ga naast hen zitten, bekijk samen wat er wordt gevraagd en wat het antwoord betekent.
2. Open gesprekken voeren: Vraag welke AI-conversaties zij voeren en wat ze denken dat het systeem “voelt”. Zo ontstaat wederzijds begrip.
3. Grenzen stellen: Beperk tijd en onderwerpen. Maak duidelijke regels: geen AI voor emotionele steun, enkel voor informatieve doeleinden.
4. Ondersteuning zoeken bij professionals: Moedig kinderen aan om bij emoties, zorgen of trauma’s professionele hulp te zoeken in plaats van bij een algoritme.
5. Beleidsmatige en technologische verandering stimuleren: Roep op tot strengere regulering, transparantie van AI-bedrijven en ethisch ontwerp dat kinderen centraal stelt.

AI kan een krachtige tool zijn voor leren, creativiteit en productiviteit – maar het mag nooit een vervanging worden voor menselijke verbinding, empathie en professionele zorg. Ouders, opvoeders en beleidsmakers staan samen voor de uitdaging om balans te vinden tussen technologische innovatie en emotionele veiligheid. Want als AI de stem wordt waar kinderen naar luisteren, mag die stem in elk geval geen echo zijn van hun eigen worstelingen.

Colman Noctor: Raising children in the age of artificial intelligence With AI, we are not merely competing with entertainment, we are also competing with another type of AI — artificial intimacy ONTDEK MEER