De onverwachte schaduwzijde van AI: Energieverslaving in Japan

Japan staat voor een dilemma: terwijl het land ambieert tegen 2050 koolstofneutraal te zijn, groeit tegelijk de stroomhonger van datacenters exponentieel. De opkomst van generatieve kunstmatige intelligentie jaagt het elektriciteitsverbruik omhoog — wereldwijd zouden datacenters tegen 2030 ongeveer 3 % van de mondiale energievraag kunnen verbruiken, indien de huidige trends aanhouden. 

Japan ziet zichzelf als een aantrekkelijke bestemming voor AI-bedrijven en chipfabrikanten — denken we maar aan de nieuwe investering van TSMC in de prefectuur Kumamoto — maar die groei botst op de realiteit van een energiesysteem dat nog steeds grotendeels leunt op fossiele brandstoffen. 

Datacenter-bubbel of structurele shift?

In Japan zijn zo’n 275 datacenters publiek bekend, waarvan zo’n 20 % in het afgelopen decennium werd geopend. Grote spelers – zoals Princeton Digital Group, Equinix en DayOne – kondigden dit jaar nieuwe datacenters aan, vooral in Tokyo en Fukuoka. 

Deze clusters worden vaak neergezet in voorsteden van Tokyo en Osaka, waar de infrastructuur robuust is en er voldoende verbindingen zijn met telecom en elektriciteit. Volgens Naohiro Masunaga van de Japan Data Center Council is die nabijheid cruciaal: “Japan heeft een uiterst geavanceerde infrastructuur, wat het tot een toplocatie maakt voor datacenters in Azië.” 

Japan Data Center Cooling Market Analysis – Demand, Drivers & Competitive Landscape 2025-2033 Japan data center cooling market size reached USD 2.5 Billion in 2024. Looking forward, IMARC Group expects the market to reach USD 6.9 Billion by 2033, exhibiting a growth rate (CAGR) of 11.6% during 2025-2033.

Milieukosten op scherp

De keerzijde van deze digitale expansie is fors. Datacenters verbruiken enorme hoeveelheden elektriciteit én water — en dat gecombineerd met het energieverbruik voor koeling. Zo’n datacenter van 100 megawatt kan evengoed water via koelsystemen gebruiken alsof 6.500 huishoudens voorzien moeten worden.

Bovendien stuwen de toegenomen stroombehoeften van datacenters de CO₂-uitstoot op, vooral wanneer de extra elektriciteit wordt opgewekt uit kolen en gas. Zoals Daniel Bresette van de Environmental and Energy Study Institute merkt: “De verbranding van fossiele brandstoffen is een leidende oorzaak van broeikasgasemissies — groeiende datacenters gevoed door kolen en gas kunnen koolstofneutraliteit aanzienlijk bemoeilijken.”

Japan verwacht dat de elektriciteitsvraag van datacenters en halfgeleiderfabrieken in het komende decennium meer dan veertien keer zal toenemen — wat enorme investeringen in netinfrastructuur vereist. In reactie hierop pompen nutsbedrijven in de regio Tokyo en Osaka honderden miljarden yen in versterking van hun netten. 

Een andere strategie: de restwarmte uit datacenters hergebruiken en inzetten in lokale industrieën of stadsverwarming. Tokyo Electric Power Company Holdings onderzoekt die mogelijkheid. 

Groene datacenters: droom of haalbare kaart?

Sommige initiatieven duiken op. Zo werken Honda, Tokuyama en Mitsubishi aan een datacenter aangedreven door waterstof — in de vorm van een pilotproject met gerecycleerde cellen. En in Yokohama wordt een drijvend, offshore “groen datacenter” ontwikkeld in samenwerking met NTT, Eurus Energy, MUFG Bank en de poort van Yokohama. 

Het uitgangspunt: minder gebruik van landgrond, betere toegang tot maritieme koeling en integratie met zon- en batterijopslag. Toch zijn er twijfels over de robuustheid van technologie voor dergelijke opstellingen: golven, zoutinwerking, aansprakelijkheid en connectiviteit zijn stuk voor stuk uitdagingen.

Experts zien ook kansen in spreiding: weg uit Tokyo en Osaka, naar regio’s met gunstiger koelingskosten (zoals Hokkaido) of voldoende lokale hernieuwbare energie.

Maar zoals Masunaga waarschuwt: “Elk type elektriciteitsbron werkt voor datacenters, maar het is zeer lastig om hernieuwbare bronnen als wind of zon in te zetten vanwege de schommelingen in productie.”

Burgerprotest & ruimtelijke spanning

Langs de lijnen van energiepolitiek speelt ook lokale weerstand een rol. In steden als Hino, Shiroi en Inzai zijn bewoners in opstand gekomen tegen de komst van immense datacenters in woongebieden, vaak uit bezorgdheid over visuele impact en belasting van het lokale net.

In Inzai ontstond verontwaardiging toen een datacenter van 50 meter hoog direct voor het Chiba New Town Chuo-station werd aangekondigd. De burgemeester pleit voor evenwicht: hij erkent de economische waarde van datacenters, maar waarschuwt dat het energiegebruik de draagkracht van de stad kan overtreffen als de productie elders ligt.

Spanning tussen ambities

Japan heeft het doel gesteld om in 2050 koolstofneutraal te zijn, maar de huidige groei van energie-intensieve activiteiten — zonder radicale vergroening van de energieproductie — kan dat doel ondermijnen.

Toch is er hoop: onderzoekers zoals Masaya Ishida van het Renewable Energy Institute geloven dat technologische efficiënties in verwarming, verlichting en koeling de stijging van het energieverbruik kunnen mitigeren. Ishida meent zelfs dat de toename van AI en datacenters op langere termijn niet per se tot meer energieverbruik hoeft te leiden.

Ook het argument dat het weghalen van kleine, verspreide computerinfrastructuur (lokaal servers gebruik, serverruimtes) ten gunste van geconcentreerde cloudinfrastructuur energiewinst kan opleveren wordt geopperd.

Dat gezegd hebbende, blijft de vraag: kan Japan de datacenter-boom inzetten als motor van economische groei én als hefboom voor een groene energietoekomst? De komende jaren zullen uitwijzen welke balans wordt gevonden — een cruciaal moment voor een land dat tegelijk wil digitaliseren én verduurzamen.