Virtueel Rome: AI tekent de geschiedenis opnieuw

Hoe een nieuw project de geschiedenis visueel herontdekt

In de recente studie “Is This the Future of the Past? AI Meets Ancient Rome” beschrijven Carole Scheidegger (Universiteit van Zürich) en haar collega’s een radicaal andere manier om de oudheid te reconstrueren. Niet met klassieke kunst of schaalmodellen, maar met artificiële intelligentie — een technologie die vaak geassocieerd wordt met de toekomst, nu ingezet om het verleden opnieuw te verbeelden.

Is This the Future of the Past? AI Meets Ancient Rome A Roman centurion in sneakers and sunglasses? That is the kind of playful distortion AI image generators sometimes produce when depicting the past. To address this, scholars in classical studies have created a new tool that generates historically accurate images of antiquity. Their approach provides

Van anachronismen naar meer historische authenticiteit

Wanneer AI-beeldgeneratoren (zoals die gebaseerd op prompt-technieken) het oude Rome trachten te visualiseren, ontstaan vaak vreemde verschijnselen: Romeinse soldaten dragen sneakers of zonnebrillen, het stadbeeld is opvallend schoon, of toeschouwers filmen een triomftocht met hun smartphone’s.

Om dergelijke beeldvreemde keuzes te vermijden, hebben historicus Felix K. Maier en computationeel taalkundige Phillip Ströbel het project Re-Experiencing History opgezet. Hun AI-platform combineert drie modellen, elk getraind op wetenschappelijke literatuur en antieke bronnen. Zo ontstaat een visuele reconstructie die dichter bij de historische werkelijkheid staat — of in ieder geval: dichter bij wat historici aannemelijk achten.

Scientists Teach AI to Think About the Roman Empire A new AI by Google DeepMind called Aeneas is designed to investigate ancient texts, looking for patterns and clues.

Maier en Ströbel streven ernaar dat gebruikers niet louter passief beelden consumeren, maar actief experimenteren met scènes: je kunt zeggen: “Toon mij een triomftocht in het jaar 50 v.Chr. langs de Via Sacra”, en vervolgens de prompt bijstellen (of automatisch laten verfijnen) om subtiele details te beïnvloeden: hoe de menigte reageert, welke route wordt gevolgd, hoe prominent de triomfator is afgebeeld. 

Brug tussen disciplines

Het project is in feite een unie van twee wetenschapsterreinen die traditioneel losgroepen: klassieke geschiedenis en computationele taalmodellen. Maier geeft toe dat hij soms lastig uit te leggen vindt wat een “LoRA-scale” is, maar stelt dat deze kruisbestuiving juist leidt tot nieuwe inzichten. 

Gaps in what we know about ancient Romans could be filled by AI A new system fills in missing words from ancient inscriptions carved on monuments and everyday objects.

Binnen de faciliteiten van de Universiteit van Zürich (UZH) wordt dit initiatief niet los gezien: in het “Ancient Studies Lab” werkt men aan een AI-ondersteunde database voor klassieke teksten, en produceert men zelfs een podcast rond antieke thema’s. Maier waarschuwt: de geesteswetenschappen zullen zich actief moeten engageren met AI, anders dreigen ze voorbijgestoken te worden.

Educatie, musea en het leerproces

Re-Experiencing History is niet bedoeld als definitieve reconstructie, maar als instrument van dialoog: als beelden fouten bevatten (bijvoorbeeld een onnauwkeurige sandaal of misgeplaatste architectuur), dan bieden die “fouten” juist aanleiding tot kritisch nadenken. 

In leslokalen kan het kids uitdagen om zelf scènes te maken en aan te passen: “Hoe zou de kroning van Karel de Grote eruitzien?”, “Hoe oogde de paus ten opzichte van de keizer op zo’n moment?” Zulke vragen leiden niet alleen tot visuele antwoorden, maar ook tot reflectie over historische interpretatie en machtspolitiek.

In musea zouden bezoekers via interactieve terminals beelden kunnen genereren gekoppeld aan de tentoonstelling. Zo kan een “tentoonstelling binnen de tentoonstelling” ontstaan — bezoekers creëren hun eigen visuele herinneringen aan het verleden, binnen een historisch kader.

AI helps reconstruct damaged Latin inscriptions from the Roman Empire Google DeepMind and historians created an AI tool called Aeneas that can predict the missing words in Latin inscriptions carved into stone walls and pottery sherds from the ancient Roman Empire.

Grenzen, kritieken en kansen

Zelfs met getrainde modellen maakt AI fouten — de weergave van Romeinse sandalen, kleding, of de stadsachtergrond is zelden perfect. Maar Maier en Ströbel zien dat niet als falen, maar als leermomenten. Fouten nodigen uit tot debat: waarom is iets afgeweken? Wat weten we echt? 

Volgens studenten die het systeem testten, opende het nieuwe manieren om naar Romeinse triomftochten te kijken. Het platform daagt gebruikers uit om zelf te reflecteren op historische aannames.

Toekomstplannen omvatten samenwerking met musea, publiekelijk toegankelijke interfaces en verdere verfijning van de onderliggende modellen. De ambitie is duidelijk: AI niet slechts zien als instrument, maar als partner in de reconstructie van het verleden. 

Aeneas transforms how historians connect the past Introducing the first model for contextualizing ancient inscriptions, designed to help historians better interpret, attribute and restore fragmentary texts. ONTDEK MEER