Voorbereiding op de AI-economische omwenteling: Beleidsopties in beeld

Naarmate kunstmatige intelligentie (AI) steeds krachtiger wordt en op grotere schaal wordt toegepast, dringt de vraag zich op: hoe zou dit de economie raken — én hoe kunnen beleidsmakers daarop anticiperen? In een recent onderzoek presenteert Anthropic een reeks beleidsideeën die wereldwijd verdere studie verdienen. Dit artikel vat de hoofdpunten samen, met een kritische blik op scenario’s, knelpunten en mogelijke oplossingen.

De onzekerheid vóór de transitie

De veranderingen die AI teweeg kan brengen in arbeidsmarkten, inkomensverdeling en productiviteit zijn zeer onzeker van aard en omvang. Een doordachte beleidsreactie vereist daarom niet zozeer één vaste aanpak, maar een flexibel raamwerk dat kan meeschakelen met de ontwikkelende realiteit.

Anthropic stelt een driedeling voor: beleidsideeën die vrijwel in elke situatie relevant zijn, ideeën voor een gematigde versnelling van AI-impact, en voorstellen voor een versneld scenario met ingrijpende verschuivingen.

I. Beleidsideeën die zelden achterwege mogen blijven

Investeren in omscholing via werkplekbepalingen

Een van de kernvoorstellen is dat overheden jaarlijks stevige subsidies toekennen aan werkgevers die gestructureerde trainee- of opleidingsprogramma’s opzetten — denk aan een subsidie van $10.000 per werkplek per jaar (in de VS-context). Deze programma’s kunnen vorm krijgen via samenwerkingen tussen bedrijven, opleidingsinstellingen en vakbonden.

Fiscale prikkels voor behoud en bijscholing van personeel

De belastingregels bevoordelen momenteel kapitaaluitgaven ten opzichte van uitgaven voor personeel. Een hervorming kan ertoe leiden dat bijscholing fiscaal aantrekkelijk wordt, bijvoorbeeld door afschaffing van plafondbedragen voor belastingvrije scholingsbudgetten en onmiddellijke aftrekbaarheid van opleidingskosten.

Sluiten van belastingontwijkingssluizen

Als AI-gedreven ondernemingen steeds meer winst genereren, moet belastingheffing aangepast worden om belastingontwijking via slimme constructies te voorkomen. Eén voorstel is het herverdelen van belastingverplichtingen op basis van klantlocaties, en het vereisen van gecombineerde rapportage over internationale dochterondernemingen.

Versnel de vergunningverlening voor AI-infrastructuur

Om grootschalige AI-ontwikkeling mogelijk te maken, zijn datacenters, transmissienetwerken en energievoorziening essentieel. Huidige vergunning- en goedkeuringsprocedures kunnen jaren vertragen. Hervormingen in milieuregelgeving, voorafgaande analyses voor projecten en vereenvoudigde interconnectie kunnen investeringen ontsluiten.

II. Ideeën voor middenscenario’s van matige verstoring

Een ‘AI-aanpassingsbijstand’ naar analogie van handelstrajecten

Net zoals er programma’s zijn (Trade Adjustment Assistance) voor sectoren die getroffen worden door internationale concurrentie, zou een “Automation Adjustment Assistance” kunnen worden ingericht om werknemers te ondersteunen die hun baan verliezen door automatisering. Fundering van zo’n programma kan beginnen op basis van huidige TAA-budgetten, met aanpassingen op basis van de intensiteit van AI-effecten.

Belastingen op rekenkracht, tokenproductie of geautomatiseerde diensten

Sommige economen stellen voor om belastingen in te voeren op “token generatie” (AI-output), op compute-kosten of robotdiensten. Zo kunnen AI-activiteiten bijdragen aan overheidsinkomsten, mits zorgvuldig ontworpen om investeringen niet te torpederen.

III. Voorstellen voor een abrupt en ingrijpend transformatiescenario

Oprichten van nationale wealth funds met AI-deelname

In scenario’s waar AI een dominant deel van de economische waarde creëert, kan de overheid via staatsfondsen participeren in AI-gerelateerde activa. Zo kunnen burgers worden meeprofiteur van de opbrengsten van AI, en de groeiende ongelijkheid worden tegengegaan.

Invoering of modernisering van BTW / consumptiebelastingen

Als het aandeel van arbeid in de productie terugloopt, wordt de belastinggrondslag van inkomstenzwakker. Een sterke, efficiënte consumptiebelasting (zoals btw) biedt dan een stabiele inkomstenbasis en is relatief ‘zelfhandhavend’.

Nieuwe belastingstructuren passend bij AI’s dominantie

Naast inkomstenbelastingen kunnen overheden nadenken over lage, brede vermogensbelastingen voor ondernemingen die aanspraak maken op AI-welvaart. Een combinatie van inkomens- en vermogensbelasting kan het systeem minder kwetsbaar maken voor fiscale optimalisatie.

Voorwaarts denken: Het debat openen

Anthropic benadrukt dat de hier gepresenteerde voorstellen geen definitieve beleidslijn vormen, maar startpunten voor verder empirisch onderzoek en publieke discussie. Met een investering van $10 miljoen wordt hun “Economic Futures Program” verder uitgebreid – onder meer via bijeenkomsten in Londen en Washington.

Wat duidelijk is: beleidsmakers, onderzoekers en de technologiesector moeten zich proactief engageren. Door nu al opties te verkennen, kunnen samenlevingen beter voorbereid zijn op uiteenlopende AI-toekomsten, en de vruchten ervan eerlijker verdelen.