Uitgeverij test AI voor Engelse vertalingen: Zorg en hoop voor de toekomst van literair vertalen

Veen Bosch & Keuning (VBK), een van de grootste uitgeverijen van Nederland en sinds kort eigendom van Simon & Schuster, experimenteert met kunstmatige intelligentie (AI) voor het vertalen van Nederlandstalige boeken naar het Engels. Deze stap, die is opgezet als een beperkte proef, kan potentieel een transformatie betekenen in de manier waarop boeken internationaal worden gedeeld, maar roept ook grote zorgen op binnen de vertalersgemeenschap.

Hoe AI vertalingen zal ondersteunen

In het experiment werkt de uitgeverij met AI-modellen om Nederlandstalige boeken van geselecteerde auteurs te vertalen. De vertalingen worden vervolgens door menselijke redacteurs bewerkt en goedgekeurd, en de betrokken auteurs geven hiervoor hun toestemming. De proef beperkt zich tot boeken die nog geen Engelse vertaalrechten hebben, zodat de technologie gericht kan worden toegepast. Een woordvoerder benadrukt dat menselijke interventie nog steeds een essentieel onderdeel vormt van het proces.

Kritiek van professionele vertalers

De keuze om AI in te zetten voor literaire vertalingen wekt bezorgdheid op bij vertalers, die vrezen dat de technologie de diepgang en artistieke waarde van literair werk niet volledig kan overbrengen. Volgens vertalers kan AI-gestuurde vertaling tekortschieten in het behouden van subtiele culturele en stilistische elementen die voor een authentieke leeservaring essentieel zijn. Zij wijzen erop dat in andere sectoren, zoals technische vertalingen, het gebruik van AI heeft geleid tot prijsdruk en een daling in werkmogelijkheden voor menselijke vertalers.

Veel vertalers benadrukken dat literatuur niet slechts een verzameling woorden is, maar een zorgvuldig opgebouwd kunstwerk. Hoewel de AI-vertalingen door mensen worden nagekeken, vrezen zij dat de oorspronkelijke bedoeling en stijl van de auteur verloren kunnen gaan. De bredere vrees is dat, ondanks nabewerking, het unieke karakter van het literaire werk kan worden uitgehold.

Gevolgen voor de literaire sector

De discussie over de inzet van AI-vertalingen is niet nieuw, maar het experiment van deze uitgeverij heeft het debat verder aangewakkerd. Er heerst in vakkringen bezorgdheid dat AI niet alleen de literaire kwaliteit kan beïnvloeden, maar ook de positie van professionele vertalers in gevaar kan brengen. Sommige beroepsverenigingen adviseren uitgeverijen dan ook voorzichtig om te gaan met AI, omdat de technologie – hoewel efficiënt – mogelijk ten koste gaat van de kwaliteit en authenticiteit die menselijke vertalers bieden.

Het standpunt van de uitgeverij

De uitgeverij benadrukt dat AI hier vooral als hulpmiddel wordt ingezet en niet als vervanging voor menselijke vertalers. Voor de uitgeverij speelt snelheid en toegankelijkheid een rol, gezien de mogelijkheid om boeken sneller internationaal beschikbaar te maken. De recente overname door een grotere, internationale speler versterkt bovendien hun streven naar uitbreiding en innovatie.

Toekomstige uitdagingen en kansen

De inzet van AI in de literaire sector roept gemengde reacties op. Waar sommigen AI zien als een kans om de verspreiding van literatuur te versnellen, waarschuwen anderen voor het verlies aan diepgang en authenticiteit. Dit experiment met AI-gestuurde vertalingen is een eerste stap die de komende tijd veel vragen zal oproepen en wellicht verdere discussies zal aanwakkeren. Of de technologie in staat zal zijn om de subtiele kunst van het vertalen te evenaren, blijft een vraag die de toekomst zal beantwoorden.