Een ochtend die altijd met een verhaal begint
Elke ochtend begint hetzelfde: een ouder die samen met haar dochtertje een boek openslaat. Die dag was het Abuela, het verhaal waarin een meisje en haar grootmoeder boven New York zweven, badend in kleur en warmte. Het soort boek dat elke pagina laat sprankelen, dat taal en fantasie verweeft alsof het vanzelf gaat, dat een peuter honderd manieren geeft om de wereld te verkennen.
Maar niet elke ochtend heeft dat soort magie.
AI is coming for your toddler's bedtime storyArtificial intelligence poses an increasingly real threat to children’s literature—and children’s learning. |
Wanneer vreemde boeken het huis binnensluipen
Soms kiest haar dochter een boek dat ze liever niet zou voorlezen. Boeken die ooit als cadeau kwamen of via een kringwinkel thuiskwamen — boeken die op het eerste gezicht gewoon kinderboeken lijken, maar van dichtbij… iets vreemds hebben. Anonieme makers, computerachtige kleuren, onnatuurlijke figuren. En steeds vaker rijst de vraag: is dit door AI gemaakt?
Een van die verdachte boeken is een slordig geïllustreerde versie van Old MacDonald. Dieren die van vorm veranderen, een boer met wisselende wangvlekken en zelfs handen met teveel duimen. Het soort fouten dat alleen AI lijkt te maken. En op de copyrightpagina: geen namen, geen credits, alleen een betekenisloos “All rights reserved.”
Waarom zulke boeken niet alleen lelijk, maar ook leeg zijn
Wat stoort, is niet alleen het uiterlijk. Het is de leegte.Geen ritme. Geen verrassing. Geen speelsheid. Geen verhaal dat een kind uitnodigt om mee te denken, mee te kijken, mee te voelen.
Deze boeken hebben geen ziel — en kinderen voelen dat feilloos aan. Ze leggen ze snel weg. Soms al na enkele seconden. En elke keer voelt het alsof er een klein stukje magie verloren gaat.
Het schuldgevoel van de ouder én de angst van de maker
En dan is er die andere laag: het ongemak als schrijver, vertaler, verzamelaar van woorden. De angst dat AI niet alleen slechte boeken maakt, maar ook bedreigt wat mensen maken — wat zij maakt.
Zijn AI-boeken eigenlijk écht slechter dan slechte boeken van mensen? En wat betekent dat voor kinderboeken, voor de toekomst, voor kinderen zelf?
Boekhandelaren slaan alarm
Ze is niet de enige die zich zorgen maakt. Boekhandels door het hele land weigeren actief AI-boeken. Ze herkennen de typische inconsistenties, de onnauwkeurigheden, de kille moraliserende toon waarmee veel AI-verhalen worden opgebouwd.
Sommige zelfuitgevers sturen boeken in die duidelijk door een model zijn gegenereerd — met bizarre tekst, dieren met het verkeerde aantal poten en konijnen die volgens het verhaal “hun eigen kleren kunnen maken”.
Wat kinderen écht willen (en nodig hebben)
Boekverkopers zeggen het treffend:Kinderen zijn heerlijk vreemd.Ze leren door spel, ritme, chaos, herhaling, fantasie.
AI-verhalen proberen vaak een te braaf moraaltje te serveren. Maar kinderen willen geen les, ze willen een wereld waarin ze kunnen verdwijnen. Waarin ze kunnen giechelen, kijken, zoeken, voelen, puzzelen, ontdekken.
En AI — hoe slim ook — kan geen kinderlijke speelsheid nadoen.
Het echte gevaar ligt elders
De grote klassiekers zijn veilig. Niemand gaat Rupsje Nooitgenoeg of Nijntje vervangen door AI-slop.
Maar de boardbooks — die stevige kartonboekjes voor de allerkleinsten — staan wel onder druk. Ze zijn duur om te maken, duur om te drukken, duur om te ontwerpen. Als AI goedkoper wordt, kunnen uitgevers geneigd zijn om massaal goedkope, snel geproduceerde boekjes te maken.
Dan verdwijnen niet de verhalen van het verleden, maar de kwaliteit van het heden.
Waarom goede kartonboeken cruciaal zijn voor babyhersenen
Een kinderarts legt uit hoe belangrijk voorlezen is, zelfs voor baby’s die nog geen verhaallijn kunnen volgen. Het gaat niet alleen om woorden, maar om:
- verbinding
- ritme
- fantasie
- het leren herkennen van emoties
- de combinatie van taal en beeld
- het ontdekken van nieuwe vormen, kleuren en klanken
Baby's voelen wanneer een ouder plezier beleeft aan een boek — en die betrokkenheid is bepalend voor hun eigen taalontwikkeling.
Een AI-boek zonder ritme of warmte kan dat nooit bieden.
Het verschil dat je niet op Amazon ziet
Neem de boeken van Nosy Crow. Daar zit jaren werk in. Illustratoren die naar Zweden reizen voor overleg. Geluiden die door echte kinderen worden opgenomen, zoals een peuter die thuis gegiecheld werd voor een boek dat geluid maakt.
Maar online shoppers zien dat verschil niet. Goedkope AI-boekjes worden massaal gekocht omdat ze op het eerste gezicht hetzelfde lijken — maar na een dag al uit elkaar vallen.
Een groeiende kloof tussen kinderen
En daar schuilt het grootste gevaar:
- ouders met geld en tijd vinden wél de kwaliteitsboeken
- ouders die online zoeken krijgen AI-slop
- de kloof tussen kinderen groeit, nog vóór ze kunnen lezen
Onderwijskansen worden opnieuw ongelijker — dit keer door algoritmes.
Wat willen we onze kinderen meegeven?
Een MIT-studie toont aan dat schrijven met AI de creativiteit van volwassenen afremt. Stel je dan voor wat het doet met een markt die jonge kinderen moet voeden met taal, fantasie en empathie.
Daarom klinkt de oproep steeds luider:
Kinderen verdienen boeken met menselijkheid. Met warmte. Met verbeelding. Met hart.
Zoals een illustrator het verwoordt:
“In elk boek dat we maken, zit liefde. AI kan dat niet.”
